EVİNİN BİR ODASINI İŞYERİ HALİNE GETİRİLMESİNİN VERGİSEL BOYUTU

  Sabri Arpaç
            Sevgili okuyucularım,  öteden beri oturduğu evinin emlak vergisini bina vergisi olarak ödeyen bir mükellefin odasının bir odasını birlikte oturduğu yetişkin meslek mensubu( doktor, mühendis, muhasebeci mali müşavir, avukat vb.) kızına, oğluna ya da kendisine tahsis etmesini Emlak Vergisi Kanunu ve Gelir Vergisi Kanununun işyeri kira stopajı açısından irdeleyelim. Bu konu ile ilgili olarak Gelir İdaresi Başkanlığı İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı’nın 29/09/2015 tarih ve 97895701-175.01(33-2015/6.1.22.756)-83330 sayılı özelgesi de bulunmaktadır.           
              Emlak Vergisi Kanununun;
3 üncü maddesinde "Bina Vergisini, binanın maliki, varsa intifa hakkı sahibi, her ikisi de yoksa binaya malik gibi tasarruf edenler’in ödeyeceği’’, 
8 inci maddesinde ise, "Bina vergisinin oranı meskenlerde binde bir, diğer binalarda ise binde iki olduğu, bu oranın 01.01.2005 tarihinden itibaren 5216 sayılı Kanunun uygulandığı büyük şehir belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde % 100 artırımlı olarak uygulanacağı’’,
33/3 üncü maddesinde vergi değerini tadil eden(değiştiren) sebeplerden birisi olan ‘’ Bir binanın kullanış tarzının tamamen değiştirilmesi veya bir binanın ikamete mahsus mahallerinden bir kısmının dükkan, mağaza, depo gibi ticaret ve sanat icrasına mahsus mahaller haline kalbedilmesi, (Bu hükmün uygulanmasında bir apartmanın her dairesi bir bina sayılır ve tadil sebebi, yalnız kullanış tarzı tamamen veya kısmen değiştirilen daire için geçerli olur)." hükmüne yer verilmiştir.
            Aynı Kanunun "Bildirim verme ve süresi" başlıklı 23 üncü maddesinde; "Bu Kanunun 33 üncü maddesinde (8 numaralı fıkra hariç) yazılı vergi değerini tadil eden nedenlerin bulunması halinde (geçici ve daimi muafiyetten faydalanılması hali dahil) emlak vergisi bildirimi verilmesi zorunlu’’
Olduğu, 
          Maddenin (b) bendinde;  bildirimlerin; bu Kanunun 33 üncü maddesinde (8 numaralı fıkra hariç) yazılı vergi değerini tadil eden sebeplerin doğması halinde, değişikliğin vuku bulduğu bütçe yılı içerisinde emlâkın bulunduğu yerdeki ilgili belediyeye verileceği,
          Yukarıda yazılı halleinr bütçe yılının son üç ayı içinde vuku bulması halinde bildirim, olayın vuku bulduğu tarihten itibaren üç ay içinde verileceği  hükmüne yer verilmiştir.
      Yine aynı Kanunun 9 uncu maddesinin birinci fıkrasının (a) bendinde de, bina vergisi mükellefiyetinin, vergi değerini tadil eden sebeplerin doğması halinde bu değişikliklerin vukuu bulduğu tarihi takip eden bütçe yılından itibaren başlayacağı hükme bağlanmıştır.
              213 sayılı Vergi Usul Kanununun 156 ncı maddesinde işyeri; 
"Ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyette iş yeri; mağaza, yazıhane, idarehane, muayenehane, imalathane şube, depo, otel, kahvehane, eğlence ve spor yerleri, tarla, bağ, bahçe, çiftlik, hayvancılık tesisleri, dalyan ve voli mahalleri, madenler, taş ocakları, inşaat şantiyeleri, vapur büfeleri gibi ticari, sınai, zirai veya mesleki bir faaliyetin icrasına tahsis edilen veya bu faaliyetlerde kullanılan yerdir." Şeklinde tanımlanmış ve hükme bağlanmıştır.
          Bu madde hükmüne göre, mükelleflerin ticari, sınai, zirai ve mesleki faaliyetlerini sürdürdükleri yerlerin iş yeri özelliğini taşıyabilmesi için bu yerlerin faaliyetin icrasına tahsis edilmesi veya faaliyetin icra edildiği yer olma özelliği taşıması gerekmektedir.
           Gayrimenkullerin işyeri olarak kiraya verilmesi halinde Gelir Vergisi Kanunun 94/5-a maddesine göre vergi tevkifatına (stopaj kesintisi) tabidir. Kiralanan yerin işyeri olması nedeniyle bir bedel alınmasa dahi emsal kira bedeli üzerinden mal sahibinin gelir vergisine mahsuben % 20 oranında vergi kesintisi yapılacaktır.
            Bu itibarla, oturduğu evin bir odasını kendisine, oğluna, kızına veya bir başkasına tahsis etmek suretiyle iş yeri haline dönüştürülmesi vergi değerini tadil eden sebep olarak değerlendirilerek nitelik itibarıyla iş yeri kapsamında değerlendirilmek suretiyle konut bina vergisi yerine işyeri bina vergisi oranı uygulanmak suretiyle vergilendirilmesi gerekecektir.

        Yani bina vergisi oranı binanın emlak vergisi değerine binde 1 yerine binde 2 oranı uygulanacaktır. Bu oranlar Büyük Şehir Kapsamındaki iller ve bunların mücavir (yakın) alanlarında ise yüzde yüz zamlı olarak yani binde 2 ve binde 4 olarak uygulanacaktır.